Digitale transformatie - Buurtzorg in het onderwijs

Naar aanleiding van het college over Buurtzorg begin september, plaatste ik een oproep op LinkedIn.

In de reacties kwamen al mooie tips binnen zoals een link naar de inspiratie presentatie die Jos de Blok hield tijdens het VO-congres in 2017. Zelf had ik ook nog informatie gevonden over de zelforganisatiefabriek. Odilia Rens reageerde ook, ze heeft de inspiratie omgezet in actie met als resultaat dat Buurtcollege Agora Maas en Peel opgericht is. Ik maak een connectie met Mathijs Drummen en kom tot een afspraak. 
​

Op bezoek
​

Op woensdag 9 oktober in de middag breng ik een bezoek aan de school. Er is wat op en neer gemail nodig en wat aanpassingen maar rond 13.00 ben ik daar. Tegelijkertijd met iemand anders die ook om 13.00 een gesprek heeft met Mathijs. Ik kan wel even wachten en kan op een plekje even zitten werken. Op deze manier proef ik ook al wat sfeer mee in de school. Tijdens het binnenkomen hebben de leerlingen net hun leesmoment waardoor het extreem stil en rustig is in het gebouw. 

In een klein kamertje zit ook een leerling te werken, we zitten elkaar niet in de weg hoewel ik wel argwanend aangekeken wordt. Geen probleem ik zal zorgen dat je geen last van me hebt jongen. Voordat ik opgehaald wordt door Mathijs ben ik getuige van het gesprekje dat gevoerd wordt met deze leerling die komt meekijken op de school. Altijd waardevol om getuige te kunnen zijn voor leerling-contact. Het zegt enorm veel over de school. Een positieve indruk!

Omdat we wat later zijn gestart en ik straks weer door moet naar de opleiding zit er helaas geen uitgebreide rondleiding in, ik probeer mijn vragen zoveel mogelijk toe te spitsen op de dagelijkse onderwijspraktijk, dat wat ik zie in de school en mijn eigen ervaring in de klas. 

Ik ben vooral nieuwsgierig naar het Buurtzorg-concept en hoe dat er in de praktijk uitziet. Ik leer dat er 3 teams zijn in de school, deze 3 teams zijn zorgvuldig samengesteld en zijn samen verantwoordelijk voor de leerlingen. Mathijs zijn verantwoordelijkheid is om te zorgen dat de leerlingen met plezier naar school komen. En hij faciliteert wat de teams nodig hebben. Dat hebben ze dus met elkaar te bespreken. Het team, de unit is in gezamenlijkheid verantwoordelijk voor de leerlingen, je werkt intensief met elkaar samen, je staat ook samen voor de groep. Het is daarom erg belangrijk om elkaar te vertrouwen en met elkaar in gesprek te zijn en te blijven. Mij blijft het volgende voorbeeld bij:

Stel je komt op school nadat je erg slecht geslapen hebt, je maakt je zorgen om de gezondheid van je ouders en bij de buren is er een feestje geweest tot laat. Je bent niet op je allerbest om het zo maar te zeggen. Wanneer een collega aan je vraagt of het wel gaat geef je aan dat het wel zal lukken. De realiteit is dat de leerlingen precies in de gaten hebben dat je er even niet zo lekker bijzit, het lijkt wel of ze het ruiken en ze halen je het bloed onder de nagels vandaan. Je lontje is kort en je bent wat snauwerig naar de leerlingen toe. Voor je het weet is de sfeer in de klas omgeslagen en ben je veel aan het mopperen geweest waardoor leerlingen niet echt aan leren toekomen. Aan het einde van de dag tref je de collega weer die je bij de start van de dag vroeg of het wel ging. Nu krijg je op je bord: waarom heb je niets gezegd dan hadden we kunnen helpen?

Dat komt binnen! Het vraagt veel van collega's! Zelfkennis bijvoorbeeld, hoe zit ik er vandaag bij? Wat lukt mij wel en wat lukt mij niet? Hoe kan ik hulp vragen? Hoe ziet die hulp er dan uit? Kwetsbaar zijn dus, best spannend. 

Ik vraag aan Mathijs of iedere leerling en iedere collega wel geschikt is om op deze school te komen? Voor mij zou het als leerling in die leeftijd misschien niet de beste plek geweest zijn. En heel eerlijk, als ik goed naar mezelf kijk vraag ik me af of ik ook als collega hier wel goed zijn kunnen functioneren. Ik draag het initiatief een zeer warm hart toe maar ik zou niet zomaar solliciteren. Eerst maar eens ECHT meekijken hoe de dagelijkse gang van zaken eruit ziet.

Collega's die solliciteren kiezen bewust voor deze vorm van onderwijs, net zoals de collega's dat bij Buurtzorg doen. Dat maakt dat je te maken hebt met een behoorlijk gedreven team en dat is een mooi uitgangspunt. 

Vanuit de opleiding ben ik natuurlijk ook benieuwd naar de technologische component in dit hele verhaal, Mathijs geeft aan dat daar nog wel winst te behalen valt. De Buurtzorg-manier zit hem vooral in de zelforganisatie van de units, een platform zoals Buurtzorgweb speelt geen grote rol. Dat zou meer kunnen al is het voor Mathijs niet helemaal duidelijk hoe dat er dan uit zou kunnen zien. Daar ben ik dan wel weer benieuwd naar. Ik kan me voorstellen dat een randvoorwaarden om technologie in te zetten wel aanwezig is: kunnen samenwerken met elkaar en kwetsbaar kunnen zijn. 

Tijdens het gesprek zijn er veel vragen besproken die ook weer tot meer vragen leidden, het belangrijkste wat ik meeneem: goed kunnen samenwerken met elkaar. Als leestip krijg ik nog mee: Teamgericht organiseren in het voortgezet onderwijs van Ben van der Hilst. Nu ik op zoek ga naar de achtergrond van dit boek lees ik over de blauwdruk van een emergente school. Reden om even wat dieper in de term emergentie te duiken. Ik vraag het via you.com.

conversatie:
Hoe kun je emergentie in het onderwijs goed vormgeven?
Emergentie in het Onderwijs
Emergentie in het onderwijs kan op verschillende manieren worden vormgegeven om een dynamische en responsieve leeromgeving te creëren. Hier zijn enkele belangrijke benaderingen:

1. Flexibele Leeromgevingen: Het creëren van flexibele leeromgevingen die zich aanpassen aan de behoeften van leerlingen is cruciaal. Dit kan inhouden dat de indeling van de klasruimte kan veranderen op basis van de activiteiten of de groepsdynamiek. Hierdoor kunnen leerlingen beter samenwerken en hun eigen leerprocessen vormgeven 
   1
   
2. Samenwerkend Leren: Het bevorderen van samenwerkend leren is een effectieve manier om emergentie te stimuleren. Door leerlingen in groepen te laten werken aan projecten of problemen, kunnen ze nieuwe ideeën en oplossingen ontwikkelen die niet van tevoren gepland waren. Dit bevordert niet alleen de sociale interactie, maar ook creatief en kritisch denken.
3. Adaptief Curriculum: Een curriculum dat zich aanpast aan de interesses en behoeften van de leerlingen kan emergente leerervaringen bevorderen. Dit betekent dat docenten flexibel moeten zijn in hun lesplannen en open moeten staan voor spontane leermomenten die zich tijdens de lessen voordoen.
4. Reflectie en Feedback: Het integreren van reflectie en feedback in het leerproces helpt leerlingen om hun ervaringen te analyseren en te begrijpen. Dit kan leiden tot nieuwe inzichten en een dieper begrip van de leerstof. Het is belangrijk dat leerlingen de ruimte krijgen om hun gedachten en ervaringen te delen, wat kan leiden tot onverwachte leerresultaten.
5. Ondersteuning van Creativiteit: Het stimuleren van creativiteit door middel van kunst, muziek en andere expressieve vormen kan ook bijdragen aan emergente leerprocessen. Wanneer leerlingen de vrijheid hebben om hun ideeën op verschillende manieren te uiten, kunnen er nieuwe en onverwachte verbindingen ontstaan 
   2
   

Door deze benaderingen te integreren, kan het onderwijs een omgeving creëren waarin emergentie kan floreren, wat leidt tot rijkere en meer betekenisvolle leerervaringen voor leerlingen.

Wat vergt dit van de medewerkers?
Wat Vergt Emergentie van Medewerkers in het Onderwijs?
Het implementeren van emergentie in het onderwijs stelt specifieke eisen aan de medewerkers. Hier zijn enkele belangrijke aspecten:

1. Flexibiliteit en Aanpassingsvermogen: Medewerkers moeten flexibel zijn en zich kunnen aanpassen aan veranderende situaties en behoeften van leerlingen. Dit betekent dat ze open moeten staan voor spontane leermomenten en bereid moeten zijn om hun lesplannen aan te passen op basis van de dynamiek in de klas.
2. Samenwerkingsvaardigheden: Het bevorderen van samenwerkend leren vereist dat medewerkers goed kunnen samenwerken met collega’s en leerlingen. Dit houdt in dat ze communicatieve vaardigheden moeten bezitten en in staat moeten zijn om een ondersteunende en inclusieve leeromgeving te creëren.
3. Creativiteit en Innovatie: Medewerkers moeten creatief zijn in hun benadering van lesgeven. Dit betekent dat ze nieuwe ideeën en methoden moeten kunnen ontwikkelen om leerlingen te betrekken en hen te helpen bij het ontdekken van hun eigen leerprocessen. Innovatie in lesmethoden en -materialen is essentieel.
4. Reflectief Vermogen: Het vermogen om te reflecteren op hun eigen onderwijspraktijk is cruciaal. Medewerkers moeten in staat zijn om feedback van leerlingen en collega’s te verwerken en hun aanpak te verbeteren op basis van deze reflecties. Dit draagt bij aan een cultuur van continue verbetering en leren.
5. Kennis van Leerprocessen: Een goed begrip van hoe leerlingen leren en zich ontwikkelen is noodzakelijk. Medewerkers moeten op de hoogte zijn van verschillende leerstijlen en -strategieën, zodat ze hun onderwijs kunnen afstemmen op de behoeften van hun leerlingen.

Door deze vaardigheden en kwaliteiten te ontwikkelen, kunnen medewerkers effectief bijdragen aan een onderwijsomgeving waarin emergentie kan floreren, wat leidt tot rijkere leerervaringen voor alle betrokkenen.

​Conclusie

Wederom is de conclusie dat 'de mens' belangrijke vaardigheden nodig heeft om met elkaar samen te werken. Belangrijk om deze vaardigheden goed te benoemen en op te ondersteunen en te sturen. Hoewel ik met de laatste woord misschien wel wat moeite heb. De rol van leiderschap is namelijk ook duidelijk benoemt. Mathijs geeft aan regelmatig op zijn handen te moeten zitten. Ook dat moet je kunnen!